Nieuws

Wanneer ben je strafrechtelijk vervolgbaar als arts?

Artsen zijn zoals eenieder onder ons mensen die zich kunnen vergissen of een fout maken. Het is voor iedere arts een van zijn grootste angsten. Vaak staat een arts op dat ogenblik niet stil bij het feit dat hij strafrechtelijk vervolgd kan worden. Toch vinden patiënten de laatste tijd veel sneller de weg naar de strafrechtbank als er iets fout loopt. Een arts stelt zich bij de uitoefening van zijn beroep namelijk bloot aan de meest uiteenlopende misdrijven. De meeste onder ons denken onmiddellijk aan het misdrijf slagen en verwondingen, eventueel met de dood tot gevolg, het misdrijf schuldig verzuim en het misdrijf onopzettelijke doodslag. Er zijn echter ook misdrijven die niet de aantasting van de fysieke integriteit van de patiënt in het gedrag brengen, zoals valsheid in geschriften of de schending van het beroepsgeheim.

Wanneer een patiënt schade lijdt, zal voornamelijk in het kader van de misdrijven die een aantasting van de fysieke integriteit van de patiënt met zich meebrengt, de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de arts in het gedrang worden gebracht.

Iedereen weet dat geneeskunde geen exacte wetenschap is. Zelfs indien de arts volgens de regels van de kunst de medische ingreep of behandeling heeft uitgevoerd, kunnen er zich schadelijke neveneffecten voordoen. Maar kan een arts aansprakelijk gesteld worden voor de schade die het gevolg is van een complicatie van een ingreep? Het antwoord hierop is duidelijk. Een arts kan slechts burgerlijk/strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worden indien hem een fout/misdrijf verweten kan worden. Een arts dient echter zeer voorzichtig te zijn daar het misdrijf onopzettelijke slagen en verwondingen in vele medische schadegevallen in het vizier komt.

Bij de beoordeling of de arts zich al dan niet zorgvuldig heeft gedragen of nalatig is geweest bij de uitvoering van de medische behandeling, is een belangrijke rol weggelegd voor de gerechtsdeskundige. Hoewel hij slechts een technisch advies geeft aan de rechter, zal in vele gevallen het advies van de gerechtsdeskundige door de rechter gevolgd worden.

Een arts kan evenwel slechts strafrechtelijk veroordeeld worden indien er zekerheid bestaat omtrent de schuld van de arts aan het misdrijf waarvan hij beschuldigd wordt. Indien er enige twijfel bestaat, dient hij te worden vrijgesproken.

Niet alleen de arts, doch ook het ziekenhuis kan wegens nalatigheid strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld. Voornamelijk het gebrek aan organisatie of het ter beschikking stellen van gebrekkige middelen kan leiden tot een aansprakelijkheidsvordering.

A. Een patiënt heeft in dergelijke gevallen de keuze om via een burgerlijke procedure een schadevergoeding te eisen van de arts/ziekenhuis die de fout heeft gemaakt. Niet alleen is er dan voor de patiënt een zeer zware bewijslast, ook brengt deze procedure vaak hoge kosten met zich mee.

B. Naast de burgerlijke procedure kan de patiënt opteren om een strafrechtelijke procedure op te starten. Een patiënt kan dit op twee manieren doen, nl. door een klacht in te dienen bij de politie of het parket, of door rechtstreeks een klacht met burgerlijke partijstelling neer te leggen bij de onderzoeksrechter.

1. Een klacht bij politie of parket geschiedt volledig kosteloos. De patiënt kan ze te allen tijde indienen. Nadat het proces-verbaal van de klacht werd opgemaakt, zal het parket een onderzoek openen. De patiënt verkrijgt op dat moment, indien hij dit wenst, het statuut van benadeelde. Dit impliceert niet dat de patiënt reeds burgerlijke partij is. De patiënt dient zich, wanneer de zaak ten gronde voorkomt of wordt verwezen naar de onderzoeksrechter, nog steeds burgerlijke partij te stellen. Pas als de patiënt zich effectief burgerlijke partij heeft gesteld, komt hij in aanmerking voor een schadevergoeding. De patiënt kan hierdoor ook geen bijkomende onderzoeksmaatregelen vragen aan de onderzoekers of inzage krijgen in het strafonderzoek. Opgemerkt moet worden dat het parket niet verplicht is om een onderzoek in te stellen en de mogelijkheid heeft om omwille van opportuniteitsredenen geen vervolging te voorzien. Bij gebrek aan bewijs zal het parket het dossier seponeren.

2. Door de klacht rechtstreeks voor de onderzoeksrechter te brengen (de zaak wordt dan aanhangig op de rechtbank), zal de onderzoeksrechter de feiten moeten onderzoeken. Dit onderzoek dient door de patiënt te worden geprovisioneerd. Meestal is dit een vast bedrag op het ogenblik van het indienen van de klacht. Het voordeel van de klacht met burgerlijke partijstelling is dat de patiënt als burgerlijke partij inzage kan vragen in het strafonderzoek en eventueel kan vragen om bijkomende onderzoeksdaden te stellen.

Voor de patiënt zijn er belangrijke voordelen gekoppeld aan een strafrechtelijke procedure tegen een arts.

* In de eerste plaats rust de bewijslast bij de strafrechtelijke procedure op het openbaar ministerie. Zij moeten bewijzen dat de arts een misdrijf heeft begaan om een strafrechtelijke vervolging te verwezenlijken. Voor een patiënt is deze bewijslast zeer zwaar. Zo zijn er bij een medische fout vaak meerdere personen betrokken, te denken is hierbij aan de verpleegkundigen die een arts hebben bijgestaan bij de behandeling of verschillende chirurgen die samen een operatie hebben uitgevoerd. Voor de patiënt is het in dergelijke gevallen moeilijk te achter halen wie de effectieve fout heeft begaan. Het strafrechtelijke onderzoek kan hierover uitsluitsel geven. Een patiënt zal hierdoor zijn strafklacht in de meeste gevallen niet alleen indienen lastens de behandeld arts, doch ook lastens onbekenden. In het strafrechtelijke onderzoek zal immers de rol van alle betrokken partijen worden onderzocht en niet alleen de rol van de behandeld arts.

* Door de strafrechtelijke procedure op te starten zal een volledig strafrechtelijk onderzoek gevoerd worden door de onderzoeksrechter of het parket, aangezien de bewijslast van een eventuele strafrechtelijk inbreuk volledig ten laste valt van het openbaar ministerie. De patiënt zal bij het neerleggen van zijn klacht wel aannemelijk moeten maken dat er mogelijks een misdrijf lastens hem werd gepleegd. De kwalificatie van de feiten als misdrijf wordt dan weer door het openbaar ministerie op zich genomen. Zij kunnen hiertoe onder meer het patiëntendossier en alle andere in het ziekenhuis of bij de arts beschikbare stukken in beslag laten nemen, zorgverstrekkers verhoren en/of een deskundigenonderzoek bevelen.

De strafrechtelijke procedure kan hierbij zeer snel gaan. Om geen cruciaal bewijsmateriaal verloren te laten gaan, kan het parket of onderzoeksrechter zeer snel alle nodige maatregelen treffen.

Maar wat betekent dit nu voor een arts wanneer tegen hem/haar strafklacht wordt neergelegd?

Wanneer je als arts wordt betrokken in een strafrechtelijk onderzoek, moet men als arts zich bewust zijn van het feit dat alle betrokken personen de aansprakelijkheid van zich proberen af te schuiven en met de vinger naar elkaar wijzen wat betreft de verantwoordelijkheid.

Voor een arts is het in dergelijke gevallen zeer belangrijk om een aantal noodzakelijke stappen te nemen.

In de eerste plaats dient men zelf zo snel mogelijk aangifte te doen van het schadegeval bij zijn beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar, zodat deze bijstand kunnen verlenen.

Daar een gerechtelijke procedure vaak lang kan aanslepen, is het aangewezen dat je als arts zelf een zo gedetailleerd en volledig overzicht maakt van de feiten die hebben plaatsgevonden, waarbij het patiëntendossier doorslaggevend is. Dit is een bijkomende reden waarom het correct invullen van het patiëntendossier dermate cruciaal is : het wordt als één van de belangrijkste bewijsstukken aanzien in het aansprakelijkheidsdossier om te kunnen achterhalen wat er heeft plaatsgevonden.

Raadpleeg als arts ook zeker een eigen advocaat en niet de advocaat van het ziekenhuis of de beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar. Wanneer het tot een strafrechtelijke veroordeling komt, zijn er immers vaak tegenstrijdige belangen tussen de arts en het ziekenhuis of verzekeraar. Bovendien kan de advocaat de arts steeds bijstaan wanneer hij wordt verhoord. Toch is het aan te bevelen om als arts zowel met de verzekeraar als het ziekenhuis samen te zitten, zodat in onderling overleg afgesproken kan worden welke houding in het dossier wordt aangenomen.

Wanneer de procureur des konings of de raadkamer beslist de zaak voor de rechtbank ten gronde te brengen, zal de correctionele rechtbank uiteindelijk oordelen over de schuld of onschuld van de arts m.b.t. het misdrijf dat hem ten laste wordt gelegd. Acht de rechtbank de arts schuldig, dan zal de arts een strafsanctie opgelegd krijgen en zal hij moeten instaan voor de schadevergoeding van het slachtoffer. In de meeste gevallen blijven de financiële gevolgen voor de arts redelijk beperkt aangezien de verzekeraar meestal de schadevergoeding op zich neemt.